Η κιρσοκήλη (varicocele) είναι η ύπαρξη φουσκωμένων φλεβών – κιρσών - στους όρχεις.

Ως κύρια αιτία της διόγκωσης των φλεβών στους όρχεις ορίζεται η ανεπάρκεια των βαλβίδων των φλεβών με αποτέλεσμα την συσσώρευση του αίματος.

Στην πραγματικότητα η κιρσοκήλη πρόκειται για μία διεύρυνση των φλεβών του οσχέου, της «σακουλίτσας» του δέρματος που κρατά τους όρχεις.

Είναι παρόμοια με μια κιρσοειδή φλέβα που μπορεί να φουσκώσει στα κάτω άκρα.
Κάποιες περιπτώσεις κιρσοκήλης ενοχοποιούνται για την χαμηλή παραγωγή του αριθμού των σπερματοζωαρίων καθώς και για την μειωμένη ποιότητα δηλαδή κινητικότητα του σπέρματος.

Επιπρόσθετα, λόγω της διαταραχής της αιμάτωσης των όρχεων τυχόν να προκαλέσει συρρίκνωσή των.

Με το πέρασμα του χρόνου αναπτύσσονται οι περισσότερες περιπτώσεις κιρσοκήλης, με συνήθως εύκολη την αντιμετώπισή των, αλλά και αν κριθεί αναγκαίο και την χειρουργική διόρθωσή των.

Η κιρσοκήλη συνήθως δεν συνοδεύεται από κλινικά συμπτώματα, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει δυσφορία ή ένα αίσθημα βάρους κυρίως μετά την φυσική άσκηση του ατόμου ή την απότομη αλλαγή θέσης από καθιστός ή ξαπλωμένος σε όρθιος.

Επιδείνωση προκαλεί η ορθοστασία ενώ η κατάκλιση και η ξεκούραση ανακουφίζουν τον ασθενή από τα συμπτώματα δυσφορίας ή αισθήματος βάρους που μπορεί να νιώθει.

 Η κιρσοκήλη συναντάται στο 14-17% του ανδρικού πληθυσμού και ενοχοποιείται για το 35-40% της ανδρικής υπογονιμότητας.

Στο 90% των περιπτώσεων εμφανίζεται στον αριστερό όρχι, 3% στον δεξί όρχι, 17% εμφανίζεται αμφοτερόπλευρα, επηρεάζοντας όμως σε κάθε περίπτωση την παραγωγή σπέρματος και στους δύο όρχεις.

 Η κιρσοκήλη στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν προκαλεί ενοχλητικά συμπτώματα και ως εκ τούτου εντοπίζεται όταν ο ασθενής υποβληθεί σε σχετικό έλεγχο από ουρολόγο ιατρό για την υποβοήθηση τεκνοποίησης.

Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να νιώσει ένα ελαφρύ βάρος στον όρχι ή ακόμα και ήπιο πόνο, ενώ παράλληλα μπορεί να παρατηρήσει μειωμένο μέγεθος λόγω ατροφίας στους όρχεις του.

Σε περίπτωση μεγάλης κιρσοκήλης ο ασθενής μετά από έντονη σωματική εργασία ή κατόπιν σεξουαλικής επαφής τυχόν να νιώσει τράβηγμα στον όρχι ακόμα και πόνο.

Συνοπτικά, η κιρσοκήλη μπορεί να προκαλέσει την συρρίκνωση των όρχεων, δεδομένης της δυσλειτουργίας των βαλβίδων των φλεβών με επακόλουθο την συσσώρευση του αίματος.

Επιπλέον, εξαιτίας της αναστολής της ροής του αίματος η κιρσοκήλη συμβάλλει στην διατήρηση της τοπικής θερμοκρασίας σε πολύ υψηλά επίπεδα συμβάλλοντας έτσι στην ελάττωση της παραγωγής τεστοστερόνης με επακόλουθο την διαταραχή της γονιμότητας.

Οι τύποι της κιρσοκήλης ανάλογα με το εύρος της προκαλούμενης βλάβης είναι τρείς:

α. 1^ου βαθμού: η εντόπισή της – μικρού μεγέθους - δεν επιτυγχάνεται ψηλαφητικά παρά μόνο με αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης με την μέθοδο Valsava.

β. 2^ου βαθμού: η εντόπισή της – μετρίου μεγέθους - επιτυγχάνεται ψηλαφητικά .

γ. 3^ου βαθμού: η εντόπισή της – μεγάλου μεγέθους - επιτυγχάνεται επισκοπικά.

 Στις περισσότερες των περιπτώσεων σχηματισμό κιρσών - φουσκωμένων φλεβών, προκαλεί το αίμα που φεύγοντας από τους όρχεις μέσω μικρών φλεβών αντί να κατευθυνθεί προς την καρδιά, επιστρέφει πίσω και λιμνάζει στις φλέβες των όρχεων.

Εξαιρετικά σπάνια όμως, η ύπαρξη όγκου στο νεφρό ενοχοποιείται για την άσκηση πίεσης στις βαλβίδες των σπερματικών φλεβών με αποτέλεσμα την εμφάνιση κιρσοκήλης.

Ως εκ τούτου καθίσταται απαραίτητο το υπερηχογράφημα στην κοιλιακή χώρα του ασθενούς.

 Αρχικά ο θεράπων ουρολόγος χρησιμοποιεί την ψηλάφηση - σε όρθια θέση - των όρχεων του ασθενούς προκειμένου να διαγνώσει την ύπαρξη κιρσοκήλης.
Παράλληλα, χρησιμοποιώντας ένα έγχρωμο υπερηχογράφημα (triplex) προσδιορίζει τον βαθμό παλινδρόμησης του αίματος.

Μέγιστης σημασίας αποτελεί επιπλέον το σπερμοδιάγραμμα το οποίο παρέχει ακριβή περιγραφή των χαρακτηριστικών του ανδρικού σπέρματος.
Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής πρέπει – τουλάχιστον 3 ημέρες μετά πλήρης αποχής από σεξουαλική σχέση – να φέρει φρέσκο δείγμα του σπέρματός του προς εξέταση.

 Εξαιρετική ανακούφιση από την πίεση προσφέρει το σπασουάρ (ειδικό εσώρουχο) στον ασθενή δεδομένου ότι στηρίζει τον όρχι.

Στην περίπτωση αυτή και εφόσον η κιρσοκήλη δεν ενοχοποιείται για άλλου είδους ενοχλήσεις δεν συνιστάται κάποιου άλλου είδους θεραπεία.

Εάν όμως ο ασθενής νιώθει πόνο, ή παρουσιάζει ατροφία των όρχεων και το χειρότερο υπογονιμότητα, μπορεί να κριθεί κατάλληλη η χειρουργική θεραπεία.

 Διεθνώς αποτελεί την πιο δημοφιλή χειρουργική προσέγγιση, λόγω του ότι επιτρέπει στα αγγεία και στα νεύρα του όρχεως να τραβηχτούν άνω και εξωτερικά της τομής, με αποτέλεσμα την ευκολότερη ταυτοποίηση της αρτηρίας, των μικρών φλεβών και των λεμφαγγείων των όρχεων.

Επιπλέον, καθίσταται εφικτή η πρόσβαση στις φλέβες που υπάρχουν στην εξωτερική επιφάνεια των αγγείων και των νεύρων του όρχεως και του οίακα του οσχέου, προκειμένου να απομονωθούν προς αποφυγή υποτροπής.

Επιπρόσθετα διευκολύνεται η πρόσβαση στους όρχεις για διόρθωση τυχόν συνυπάρχουσας υδροκήλης.

 Αποτελεί την πιο διαδεδομένη μορφή θεραπείας, η οποία απαιτεί μόνο κάποιες ώρες παραμονής του ασθενούς σε νοσηλευτικό ίδρυμα, και λαμβάνει χώρα είτε με γενική είτε με τοπική αναισθησία.

Η χρήση του χειρουργικού μικροσκοπίου μειώνει εξαιρετικά τις μετεγχειρητικές επιπλοκές, με αποτέλεσμα ο ασθενής να είναι σε θέση να επιστρέψει στους κανονικούς του ρυθμούς μετά την παρέλευση 48 ωρών. Βεβαίως, σε περίπτωση που επιθυμεί να επιστρέψει σε περισσότερο έντονες δραστηριότητες, όπως σε κάποιας μορφής άθλησης καλό θα είναι να αναμένει την παρέλευση 14 ημερών.

 Η διάρκεια της λαπαροσκοπικής επέμβασης είναι περίπου μισή ώρα, κατά την οποία μέσω μίας τομής λίγων μόλις χιλιοστών εισάγεται το λαπαροσκόπιο από τον ομφαλό ώστε με την έγχρωμη απεικόνιση να αναγνωρίσει ο χειρουργός της φλέβες που έχουν υποστεί βλάβη.

Στόχευση της επέμβασης είναι η διατομή των σπερματικών φλεβών καθώς και η απολίνωσή των προκειμένου να επιτευχθεί η φλεβική αποχέτευση και η κατάργηση της συσσώρευσης του αίματος.

Ο ασθενής είναι σε θέση να επιστρέψει στους κανονικούς του ρυθμούς μετά την παρέλευση 48 ωρών.

Παρά το γεγονός βελτίωσης του σπερμοδιαγράμματος στο 50-70% των ασθενών και θεραπείας της κιρσοκήλης στο 90% των περιπτώσεων, παρατηρείται μερική μόνο βελτίωση της γονιμότητας σε άνδρες άνω των 30 ετών λόγω της παγίωσης της βλάβης που επέρχεται στο ανδρικό σπέρμα σε ηλικία προχωρημένης ενηλικίωσης.

 α.. Μικροχειρουργική διόρθωση κιρσοκήλης

Το ποσοστό υποτροπής κυμαίνεται από 0,8 έως 4%.

β. Ανοιχτή χειρουργική επέμβαση

Το ποσοστό υποτροπής ανέρχεται στο 29%.

γ. Λαπαροσκοπική επέμβαση

Το ποσοστό υποτροπής εμφάνισης της κιρσοκήλης δεν έχει καθοριστεί.

Παρόλα αυτά όμως ενδέχεται να παρουσιαστούν επιπλοκές όπως ο τραυματισμός οργάνων, η διαταραχή της επούλωσης, νευραλγίες ή ακόμα και αλλεργικές αντιδράσεις.